رامانەك بو خۆنیشاندانێن عێراقا فیدرال

خالد ئەحمەد
بادی ئەگەر تە ڤیا وەلاتەكی‮ ‬ئاڤا بكەیی،‮ ‬دەه گوللێن دەبانجێ بكە بەر چەكێ خو،‮ ‬نەه ژوان گوللەیان ئانكو فیشەكا دژی‮ ‬خۆفرۆش و خائینێن وەلاتێ خۆ بكاربینەو تنێ فیشەكەكێ بۆ دوژمنێ خۆ بكاربینە‮. ‬چونكی‮ ‬ژبەر وان خۆفرۆش و خائینێن وەلاتێ تە نەبیت،‮ ‬چ جاران دوژمن نەوێریت ب لایێ وەلاتێ‮ ‬تە ڤە بهێت، دەمێ پرسیار ژ هیتلەری‮ ‬دهێتەكرن و دبێژنێ كیش جورێ مرۆڤان تو حەز لێ ناكەی‮ ‬و كەربێن تە ژێڤە دبن؟ هیتلەر بەرسڤێ ددەت و دبیژیتێ‮:”‬ئەو كەسێن ژ هەمیان پتر كەربێن من ژێڤە دبن،‮ ‬ئەو كەسن‮ ‬یێن كو هاریكاریا من كری‮ ‬دەما من وەلاتێ وان داگیركری‮”. ‬هەروەسا‮ ‬یێ دار پێ دئێشیت نە بڤرە،‮ ‬بەلكو‮ ‬یێ دار پێ دئێشیت و پێ عاجز دبیت دەستكێ بڤرییە،‮ ‬چونكە دەستكێ بڤری‮ ‬ژ دارێیە و ئەگەر دەستكێ بڤری‮ ‬نەبیت،‮ ‬بڤر نەشێت وێ دارێ ببڕیت‮. ‬ بابەتێ مە ل دور خۆنیشاندانێن عێراقا فیدرالن كو ل حەفتی‮ ‬یا بۆری‮ ‬روویداین ل خوارویێ عیراقێ و ل پارێزگەهێن بەسرا و بەغدا و پارێزگەهێن دی،‮ ‬كو ب هزارەها خەلكێ سڤێل و بێچارە و بەلەنگاز رژیانە سەر جاددان و دژی‮ ‬دەستهەلات و پارتێن عیراقی‮ ‬یێن شیعی‮ ‬و سوننی،‮ ‬ئەڤ چەندە دناڤ داخواز و دروشمیێن واندا دهاتە خویابوون‮. ‬دیار بوو كو خۆنیشاندەر بتنێ دژبەر و نەرازیێت دەستهەلاتێ نینن،‮ ‬بەلكو وەسا خویا بوو كو خۆنشاندەر دژبەرێن هەمی‮ ‬پارت و كەسایەتیێن سیاسەتمەدارێن وان حزبانە ئەوێن دەستهەلاتدار و ماینە ب خۆ ڤە و مللەت ژبیر كریە‮. ‬یا خویایە كو هەتا نوكە ل عیراقێ ئاڤ،‮ ‬كارەبا و جاددە و سولین و خزمەتگوزاریێن دی‮ ‬ژی‮ ‬نینن و وەلاتیێن بەغدا و باشورێ عیراقی‮ ‬برسی‮ ‬و تێهنینە و زێدەباری‮ ‬پرسێن ئەمنی‮ ‬كو هەر دەم مەترسیێن تەقین و هێرشێن چەكداری‮ ‬لسەر وانان هەیە‮. ‬وەكو د میدیا‮ ‬و راگەهاندنا خۆبخۆیی‮ ‬و جیهانی‮ ‬دیارە كو ماوەیەكە خۆنیشاندنێن جەماوەری‮ ‬ژ نشكەكێ ڤە سەرێ خۆ هەلدایە ل زۆر باژێرو باژێڕۆكێن عیراقا فیدرال پەیدا بووینە‮. ‬لسەر مژارا ناڤئینای‮ ‬زۆر دیتن و بوچونێن جوداجودا‮ ‬لسەر ڤان خۆنیشاندانان هەنە‮. ‬هندەك لایەن و بۆچوون دبێژن‮ “‬خۆنیشاندان لدور پرسێن كارگێری‮ ‬و دارایی‮ ‬و ئابوری‮ ‬نە‮. ‬و هندەك بۆچوونێن دی‮ ‬دبێژن‮ “‬لسەر پرسێن سیاسی‮ ‬نە‮” ‬و زۆر بۆچونێن دی‮ ‬ژی‮ ‬دیار دكەن‮ “‬كو ئەڤ خۆنیشاندانە مایتكرنێن دەرەكی‮ ‬نە‮” ‬و هندەك ژی‮ ‬دبێژن‮ “‬لسەر پرسێن ئیسلامی‮ ‬نە‮” ‬و هێشتا بۆچوون و رایێن سیاسەتمەدار و زانا و شرۆڤەكارێن جوداجودا هەنە چ‮ ‬یێن لەشكەری‮ ‬چ‮ ‬یێن سیاسی‮ ‬كو باسێ خۆنیشاندانان هەنە لێ‮ ‬یا من دڤێت بێژم،‮ ‬كو ئەڤ خۆنیشاندانە بتنێ ئەجندایێن مەزهەبیەت و لێك نەتێكگەهشتنێ لپشت ڤان خونیشاندانان هەنەو جهێ داخێ‮ ‬یە كو بەرزەبوون و بەلكو نەدیاربوونا دەستهەلات و سیستەمەكی‮ ‬ئەڤ رەوشە ل عیراقێ دروست بوویە ئانكو هەر ل دەستپێكێ رەوشا عیراقا فیدرال نە‮ ‬یا دروست و پشت راست و ئارامە،‮ ‬لێ نوكە خرابتر و ئالوز تر لێ هاتیە و پتر ئەجندایێن مەزهەبیەت و سیاسی‮ ‬و بەرژەوەندی‮ ‬هاتنە دناڤ دا،‮ ‬پتر ژ‮ (‬35‮)‬ سالان‮ ‬سوننیێن شوڤینی‮ ‬دەستهەلات ل عیراقێ كر و و ئەڤە پترە ژ‮ (‬16‮)‬ سالان‮ ‬شیعیێن توندرە و دەستهەلاتی‮ ‬ل عیراقێ دكەن و هەردووكان‮ ‬شیعاتی‮ ‬و سونناتیێ عیراق و مللەتێن عیراقا فیدرال و خەلكێ عیراقێ ب هەمی‮ ‬پێكهاتێن خوڤە‮ ‬یێن ئایینی‮ ‬وم ەزهەبی‮ ‬و جوگرافی‮ ‬ژ كورد و عەرەب‮ ‬و توركمان و ئاشوری‮ ‬و ئیزدی‮ ‬و موسلمان ڤە بەرەڤ‮ ‬ئاقارێن بەرزە برن و عیراقا پڕی‮ ‬خێروبێر و سامان و داهات كرە عیراقەكا برسی‮ ‬و شاشی‮ ‬و خرابی‮ ‬و تیرور و توندرەوی‮ ‬و كوشتن و ڤەبڕ‮ ‬و عیراقا فیدرال كرە بنگەهەك و پەناگەهەك بو سەرانێن تیر و تیرۆرستان‮. ‬لدوماهیكێ دێ بێژم چەندی‮ ‬رێژا مەزهەبیەت و عەشائیریەت و مەحسوبیەت‮ ‬هەبیت دێ پتر نەزانین و جاهلیەت و رەوشا ئالوزتر هەبیت و دێ عیراق پتر بەرەف بێ سیستەمیێ ڤە چیت و دێ ئەو رەوشا نوكە هەیی‮ ‬بەرەڤ ئالوزتر ڤە چیت‮ . ‬