خەبات
بەڕێوەبەری‮ ‬گشتی‮ ‬بەنداو و كۆگاكانی‮ ‬ئاو،‮ ‬ئەكرەم ئەحمەد،‮ ‬لە دیمانەیەكی‮ ‬تایبەتدا باس لەوە دەكات،‮ ‬كە دروستكردنی‮ ‬پڕۆژەكانی‮ ‬ئێران كاریگەرییەكی‮ ‬زۆری‮ ‬هەیە و لە داهاتووشدا مەترسی‮ ‬دروستبوونی‮ ‬كارەساتی‮ ‬لێ دەكرێت،‮ ‬چونكە‮ ‬12‮ ‬پڕۆژەی‮ ‬بەنداو و‮ ‬4‮ ‬وێستگەی‮ ‬كارەبا و‮ ‬2‮ ‬تونێڵی‮ ‬لەسەرە،‮ ‬واتا ئەگەر تەواوی‮ ‬ئەو پڕۆژانە بكەونە كاركردن ئەوا نزیكەی‮ ‬سەدا‮ ‬70ی‮ ‬ئاوەكەی‮ ‬دەبات‮.‬ لە هەرێمی‮ ‬كوردستان‮ ‬15‮ ‬بەنداو هەیە كە توانای‮ ‬گلدانەوەی‮ ‬10‮ ‬ملیار مەتر سێجا ئاویان هەیە،‮ ‬بەنداوی‮ ‬دوكان بەگەورەترین بەنداو هەژمار دەكرێت لە هەرێمی‮ ‬كوردستان كە لە ماوەی‮ ‬رابردوودا بەردەوام لەگەڵ بەنداوی‮ ‬دەربەندیخان تاكە سەرچاوی‮ ‬بەرهەمهێنانی‮ ‬وزەی‮ ‬كارەبان‮.‬ بەڕێوەبەری‮ ‬گشتی‮ ‬بەنداو و كۆگاكانی‮ ‬ئاو لە وەزارەتی‮ ‬كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی‮ ‬ئاو لە حكوومەتی‮ ‬هەرێمی‮ ‬كوردستان ئەكرەم ئەحمەد رایگەیاند،‮ ‬كە بەنداو كۆن بێت‮ ‬یان تازە پێویستی‮ ‬بەدەستكاریكردن هەیە و بەم هۆیەشەوە حكوومەتی‮ ‬هەرێم و حكوومەتی‮ ‬عێراق بوودجەیەكی‮ ‬دیاریكراویان بۆ نۆژەنكردنەوەی‮ ‬هەر سێ بەنداوی‮ ‬دوكان و دەربەندیخان و دهۆك تەرخانكردووە و لەماوەی‮ ‬داهاتوودا لە شێوەی‮ ‬تەندەرێكی‮ ‬ئاشكرا رادەگەیەنرێت‮. ‬ بەڕێوەبەری‮ ‬گشتی‮ ‬بەنداو و كۆگاكانی‮ ‬ئاو لە وەزارەتی‮ ‬كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی‮ ‬ئاو لە حكوومەتی‮ ‬هەرێمی‮ ‬كوردستان،‮ ‬ئەكرەم ئەحمەد لە چاوپێكەوتنێكی‮ ‬تایبەتدا گوتی‮: "‬لە هەرێمی‮ ‬كوردستاندا‮ ‬15‮ ‬بەنداو هەیە،‮ ‬كە سێ لەو بەنداوان لە سەردەمی‮ ‬حكوومەتی‮ ‬عێراقدا دروستكراون و ئەوانی‮ ‬دیكەش دوای‮ ‬راپەڕین دروستكراون لەسەر رووبارە هەمیشەیی‮ ‬و وەرزییەكان،‮ ‬بەڵام دەبێت ئەوەش بزانین بەنداو بۆخۆی‮ ‬خۆی‮ ‬دەسەپێنێت لەو شوێنەی‮ ‬كە دەیەوێت‮".‬ سەبارەت بەتوانای‮ ‬گلدانەوەی‮ ‬ئاو لە سەرجەم بەنداوەكانی‮ ‬هەرێمی‮ ‬كوردستان،‮ ‬ئەكرەم ئەحمەد رەسوڵ گوتی‮: "‬بەگشتی‮ ‬لە هەرێمی‮ ‬كوردستان ئەمباری‮ ‬10‮ ‬ملیار مەترسێجا ئاومان هەیە لەو‮ ‬15‮ ‬بەنداوەی‮ ‬كە هەیە،‮ ‬لەگەڵ ئەوەشدا زیاتر لەسەد پۆند‮ (‬حەوز‮) ‬هەیە لە هەرێمی‮ ‬كوردستان‮".‬ بەڕێوەبەری‮ ‬گشتی‮ ‬بەنداو و كۆگاكان رایگەیاند،‮ ‬بەنداوی‮ ‬دوكان و دەربەندیخان لە كۆتایی‮ ‬ساڵی‮ ‬پەنجاكاندا دروستكراون و بەنداوی‮ ‬دهۆك لە سەردەمی‮ ‬حكوومەتی‮ ‬بەعس دروستكراوە و تاوەكو ئێستا سوود لە هەردوو بەنداوی‮ ‬دوكان و دەربەندیخان دەبینین بۆ بەرهەمهێنانی‮ ‬كارەبا‮.‬ ماوەیەك پێش ئێستا هەرسێ بەنداوی‮ ‬دوكان و دەربەندیخان و دهۆك بەهۆی‮ ‬زۆری‮ ‬تەمەنییانەوە مەترسی‮ ‬هەرەسهێنانیان لێدەكرا و لەمبارەیەوە بەڕێوەبەرەی‮ ‬گشتی‮ ‬بەنداو و كۆگاكانی‮ ‬ئاو پێی‮ ‬وایە كە بەنداو كۆن بێت‮ ‬یان تازە ئەوا پێویستی‮ ‬بەنۆژەنكردنەوە و دەستكاری‮ ‬هەیە‮ ‬و گوتی‮: "‬بەنداو تازە بێت‮ ‬یان كۆن بێت،‮ ‬بەردەوام پێویستی‮ ‬بەنۆژەنكردنەوە هەیە،‮ ‬هەر سێ بەنداوی‮ ‬دوكان و دەربەندیخان و دهۆك،‮ ‬هیچیان مەترسی‮ ‬هەرەسهێنانی‮ ‬لێناكرێت،‮ ‬بە‭?‬ام پێویستییان بەدەستكاری‮ ‬هەیە چونكە تەمەنی‮ ‬بەنداوی‮ ‬دوكان و دەربەندیخان نیو سەدەی‮ ‬تێپەڕكردووە و بەنداوی‮ ‬دهۆك بەهەمان شێوە نزیكەی‮ ‬چل ساڵی‮ ‬تەمەنە،‮ ‬بۆیە حكوومەتی‮ ‬هەرێمی‮ ‬كوردستان‮ ‬2‮ ‬ملیار و‮ ‬200‮ ‬ملیۆن دیناری‮ ‬بۆ تەرخان كردووە و حكوومەتی‮ ‬عێراقیش بوودجەیەكی‮ ‬بۆ نۆژەنكردنەوەی‮ ‬بەنداوی‮ ‬دوكان و دەربەندیخان تەرخانكردووە،‮ ‬میكانیزمی‮ ‬نۆژەنكردنەوەكەش لە رێگای‮ ‬پارێزگاكاندا دەبێت و بەشێوەی‮ ‬تەندەر رادەگەیەنرێت و خودی‮ ‬پارێزگاكانیش سەرپەرشتی‮ ‬پڕۆژەكە دەكەن‮". ‬ لە سنووری‮ ‬پارێزگای‮ ‬هەولێر چەند بەنداوێك هەیە وەكو بەنداوی‮ ‬حەمامۆك كە دەكەوێتە قەزای‮ ‬كۆیە و بەنداوەكانی‮ ‬بانووی‮ ‬تاڵەبان و دێگەڵە و ئاقۆیان و رەزگەدوین و جەلی،‮ ‬كە ئەوانیش تازە دروستكراون و بەگوتەی‮ ‬ئەو بەڕێوەبەرە گشتییەی‮ ‬بەنداو و كۆگاكانی‮ ‬ئاو،‮ ‬بەنداوی‮ ‬دێگەڵە تەواوبووە بەڵام بەنداوی‮ ‬جەلی‮ ‬بەهۆی‮ ‬قەرەبوونەكردنەوەی‮ ‬خاوەن زەوییەكانی‮ ‬ئەو ناوچەیە،‮ ‬نەتوانراوە ئاوی‮ ‬لێ كۆبكرێتەوە و لەمبارەیەوە ئەكرەم ئەحمەد رەسوڵ گوتی‮: "‬بەنداوی‮ ‬دێگەڵە تەواوبووە و هیچ كێشەیەكی‮ ‬نییە و ئاویشی‮ ‬كۆكردووەتەوە،‮ ‬بەنداوی‮ ‬بانووی‮ ‬تاڵەبان بەهۆی‮ ‬قەیرانی‮ ‬دارایی،‮ ‬پڕۆژەكە وەستاوە،‮ ‬بەنداوی‮ ‬جەلی‮ ‬زۆربەی‮ ‬دامەزراوەكانیشی‮ ‬تێدا تەواوبووە،‮ ‬بەڵام بەهۆی‮ ‬وەرنەگرتنی‮ ‬قەرەبووی‮ ‬جووتیاران،‮ ‬ئەوانەی‮ ‬كە زەوییەكانییان ژێر ئاوكەوتووە لەو ناوچەیەدا،‮ ‬نەتوانراوە ئاوی‮ ‬تێدا كۆبكەینەوە و لە ئێستادا رەزامەندییەكی‮ ‬زارەكی‮ ‬ئەنجوومەنی‮ ‬وەزیران و وەزارەتی‮ ‬داراییمان وەرگرتووە كە پارەی‮ ‬جووتیاران بەشێوەی‮ ‬چەك بدرێت،‮ ‬بۆ ئەوەی‮ ‬ئێمەش بتوانین ئاوەكە بگرینەوە‮".‬ بەنداوەكانی‮ ‬پارێزگای‮ ‬سلێمانیش بریتین لە بەنداوی‮ ‬دوكان كە توانای‮ ‬گلدانەوەی‮ ‬6‮ ‬ملیار و‮ ‬800‮ ‬ملیۆن مەترسێجا ئاوی‮ ‬هەیە،‮ ‬دەربەندیخان توانای‮ ‬گلدانەوەی‮ ‬3‮ ‬ملیار مەترسێجا ئاوی‮ ‬هەیە،‮ ‬ئاوەسپی‮ ‬توانای‮ ‬گلدانەوەی‮ ‬21‮ ‬ملیۆن و500‮ ‬هەزار مەترسێجا ئاوی‮ ‬هەیە و هەڕاوە توانای‮ ‬گلدانەوەی‮ ‬10‮ ‬ملیۆن مەترسێجا ئاوی‮ ‬هەیە‮.‬ بەنداوی‮ ‬دهۆكیش كە دەكەوێتە شاری‮ ‬پارێزگای‮ ‬دهۆك توانای‮ ‬گلدانەوەی‮ ‬52‮ ‬ملیۆن مەترسێجایە،‮ ‬هاوكات لە سنووری‮ ‬ئیدارەی‮ ‬گەرمیان چەند بەنداوێك هەیە كە بریتین لە بەنداوەی‮ ‬باوەشاسوار،‮ ‬حەسەن كەنووش،‮ ‬خۆرنەوازان و قادر كەرەم و شیوەسوور‮.‬ سەبارەت بەڕێژەی‮ ‬كۆكردنەوەی‮ ‬ئاو لەمساڵدا بە بەراورد بەساڵی‮ ‬رابردوو،‮ ‬ئەكرەم ئەحمەد گوتی‮: "‬لە بەنداوی‮ ‬دوكان نزیكەی‮ ‬400‮ ‬ملیۆن مەترسێجا لە ساڵی‮ ‬پار كەمترە،‮ ‬بەڵام بەنداوی‮ ‬دوكان زۆر زیاترە لە ساڵی‮ ‬پار،‮ ‬هەرچەندە ئەمساڵ بارانبارین كەم بووە بەڵام جێگای‮ ‬مەترسی‮ ‬نییە‮".‬ بەهۆی‮ ‬ئەوەی‮ ‬بەنداوی‮ ‬دەربەندیخان دەكەوێتە سەر رووباڕی‮ ‬سیروان و لە دیوی‮ ‬ئێرانیش ژمارەیەك پڕۆژە لەسەر ئەو رووبارە دروستكراوە و بەم هۆیەوە مەترسی‮ ‬كەمبوونەوەی‮ ‬ئاو لە بەنداوی‮ ‬دەربەندیخان دەكرێت و ئەو بەرپرسەی‮ ‬بەنداوەكانیش لەمبارەیەوە هۆشداری‮ ‬دەدات و دەڵێت‮ "‬دروستكردنی‮ ‬پڕۆژەكانی‮ ‬ئێران كاریگەرییەكی‮ ‬زۆری‮ ‬هەیە و لە داهاتووشدا مەترسی‮ ‬دروستبوونی‮ ‬كارەساتی‮ ‬لێ دەكرێت،‮ ‬چونكە‮ ‬12‮ ‬پڕۆژەی‮ ‬بەنداو و‮ ‬4‮ ‬وێستگەی‮ ‬كارەبا و‮ ‬2‮ ‬تونێڵی‮ ‬لەسەرە،‮ ‬واتا ئەگەر تەواوی‮ ‬ئەو پڕۆژانە بكەونە كاركردن ئەوا نزیكەی‮ ‬سەدا‮ ‬70ی‮ ‬ئاوەكەی‮ ‬دەبات و مەترسی‮ ‬لەسەر بەنداوی‮ ‬دەربەندیخان دروست دەبێت‮".‬ بەڕێوەبەری‮ ‬گشتی‮ ‬بەنداو و كۆگاكانی‮ ‬ئاو لە وەزارەتی‮ ‬كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی‮ ‬ئاو لە حكوومەتی‮ ‬هەرێمی‮ ‬كوردستان،‮ ‬ئەكرەم ئەحمەد گوتیشی‮: "‬بەهۆی‮ ‬قەیرانی‮ ‬دارایی‮ ‬پڕۆژەكانمان پەكیانكەوتووە هەرچەندە كێشەی‮ ‬ئاو لە هەموو دونیا سەریهەڵداوە بۆیە ئێمەش پێویستە بەنداوی‮ ‬نوێ دروست بكەین بۆ ئەوەی‮ ‬بۆ خواردنەوە و بۆ كشتوكاڵ سوودی‮ ‬لێ ببینین،‮ ‬ئێمە بەردەوام كاری‮ ‬بۆ دەكەین و لەگەڵ حكوومەتی‮ ‬هەرێم لێكتێگەیشتنێكمان هەیە لەوبارەیەوە‮".‬